Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

Ο Καβάφης είχε για καιρό ρόλο δευτεραγωνιστή στα ελληνικά γράμματα. Κριτικοί και ομότεχνοι αναγνώριζαν την αξία του, όμως την ίδια στιγμή τον άφηναν πάντα, και ορθά, λίγο παράμερα. Τις τελευταίες δεκαετίες το πράγμα έχει αλλάξει. Η φήμη του Αλεξανδρινού, αρδευόμενη από ποικίλες πηγές, από τη συγκυρία και τις έξεις μιας κάποιας αδρανούς κριτικής, εξέχει πλέον δυσανάλογα από την αφήγηση στην οποία ανήκει.

Το γεγονός έχει συνέπειες. Ήδη ο χαρακτηρισμός μείζον για ένα έργο σαν το δικό του γεννά ερωτήματα. Γιατί μεγάλος κατά παράδοση είναι ο καθολικός συγγραφέας, o scriptor classicus κατ' εξοχήν. Εκείνος δηλαδή που με την πολυμέρεια των θεμάτων του, τον όγκο της παραγωγής, την πλατιά εκφραστική του γκάμα αποτελεί συγχρόνως μέτρο σύγκρισης και δείκτη προσανατολισμού. Πόσο ανταποκρίνεται σε τέτοια κριτήρια ο Καβάφης, άνθρωπος που κατέτεινε πάντα συνειδητά στο λοξό και το ξέχωρο;

Η διεθνής του επιτυχία, αν τοποθετηθεί στα καιρικά συμφραζόμενά της, δεν είναι ανεξήγητη. Εξίσου λίγο ανεξήγητη θα είναι αύριο και μια εξασθένισή της, αν οι συνθήκες μεταβληθούν. Περισσότερη σημασία έχει η διαπίστωση ότι για τη δική μας λογοτεχνία ο Καβάφης υπήρξε απ' όλες τις πλευρές μια εξαίρεση. Τον καταλαβαίνουμε άσχημα αν ζητάμε απ' αυτόν ό,τι δεν μπορεί να μας δώσει: το σφρίγος και την προοπτική του κανόνα.