Η ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΜΕΝΗ

Παρά το μεγάλο ενδιαφέρον πού παρατηρείται τα τελευταία, χρόνια για τη λογοτεχνική παραγωγή του περασμένου αιώνα, οι γυναίκες συγγραφείς παραμένουν ουσιαστικά άγνωστες. Δεν αναφέρονται στις βιβλιογραφίες, και μόνον δυό-τρία ονόματα βρίσκονται σε ορισμένες ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η χαρά πού νιώθει ο ερευνητής ανακαλύπτοντας ένα έργο τους στα δελτία κάποιας βιβλιοθήκης, μεταβάλλεται, τις περισσότερες φορές, σε απογοήτευση από την ξερή δήλωση του βιβλιοθηκάριου ότι το βιβλίο έχει χαθεί ή δανειστεί πριν από δεκαετίες και δεν επεστράφη ακόμα! Η ευγενική διάθεση ορισμένων υπαλλήλων να βοηθήσουν στην "ανίχνευση" των χαμένων αυτών τόμων, δεν αποφέρει συνήθως αποτελέσματα, όπως άλλωστε και οι φιλότιμες προσπάθειες πού καταβάλλουν μερικοί παλαιοπώλες για να τους ανακαλύψουν σε ιδιωτικές συλλογές.
Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη για μένα όταν πριν δύο χρόνια ο παλιός μου καθηγητής, ο μακαρίτης τώρα Απόστολος Σαχίνης, μου ζήτησε να επιμεληθώ την έκδοση του μυθιστορήματος της Καλλιρρόης Παρρέν Η Χειραφετημένη (1900). Πρόκειται για ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα πού γράφτηκαν από γυναίκα, και για το πρώτο έργο γυναίκας συγγραφέως, πού θα δημοσιευτεί στη σειρά της Νεοελληνικής Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη. Θεώρησα χρήσιμο, στην Εισαγωγή, να μην αναφερθώ μόνο στη ζωή και στο έργο της Παρρέν, αλλά και στις ελάχιστες, πρωτοποριακές φωνές του φεμινιστικού κινήματος στην Ελ-λάδα, πού προετοίμασαν το έδαφος στο χώρο οπού αυτή κινήθηκε: τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία. Οί γυναίκες αυτές παραμένουν αγνοημένες και σε αφάνεια, εντελώς άγνωστες όχι μόνο στο μεγάλο κοινό αλλά και, έκτος από ελάχιστες εξαιρέσεις, στους συγγραφείς της Ιστορίας της Λογοτεχνίας μας. Σε αχρηστία έχουν περιπέσει και τα παλιά γυναικεία περιοδικά που αποτελούσαν το μοναδικό μέσο έκφρασης και επικοινωνίας των γυναικών αυτών με τις ομόφυλές τους.
Το ίδιο άγνωστα είναι επίσης ορισμένα περιοδικά και εφημερίδες που, παρά το ότι οι εκδότες τους ήταν άντρες, εμφάνιζαν πολύ προοδευτικές ιδ