Η ΕΞΥΠΝΗ ΥΠΗΡΕΤΡΙΑ

Έργο γραμμένο το 1753, από τα πολλά σχεδόν ίδια που έγραψε ο Γκολντόνι εκείνη την εποχή. Η επιρροή της Κομμέντια ντελ Άρτε στα έργα της περιόδου αυτής είναι φανερή, αφού χρησιμοποιεί ως και τα ονόματά της (Παντελόνε, Μπριγκέλλα κ.τ.λ.). Όμως, ήδη παρατηρούμε μια προσπάθεια του συγγραφέα να διαφοροποιηθεί από τις αυτοσχέδιες κωμωδίες της Αναγέννησης. Με το έργο αυτό αντιδρά στην προκαθορισμένη φόρμα της κωμωδίας χωρίς κωμική επινοητικότητα, και εισάγει μια νεοπαγή τακτική, τη «λογική και την ηθικολογία της καθημερινότητας». Υπηρέτριες και υπηρέτες μιλάνε αποφεύγοντας τους προσχεδιασμένους αυτοσχεδιασμούς, τις αφελείς ερωταποκρίσεις και τις στυλιζαρισμένες κωμικές εκφράσεις. Στη θέση τους ο Γκολντόνι γράφει διάλογους με κοινωνικό αντίκρισμα, που ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της εποχής του.