ΤΟ KALAM ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΛΑΜΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΣΚΕΨΗΣ

Κατά τη διαμορφωτική περίοδο του Ισλάμ (8ος - 10ος αιώνας) παρατηρείται μια διεργασία αναζήτησης και υπέρβασης της εμμονής της "επιστήμης του ισλαμικού δικαίου" στον αμετακίνητο νόμο του Θεού. Δημιουργούνται διάφορες παρατάξεις, ρεύματα σκέψης και σχολές -σουννίτες, σιίτες κανταρίτες, μουταζιλίτες, ιμπαντίνες κ.ά.-, οι οποίες διαλέγονται πάνω στα βασικά θεολογικά θέματα περί Θεού και κόσμου και αποφαίνονται. Έτσι γεννιέται το "kalam", η μουσουλμανική θεολογία, η οποία παραλαμβάνει το προϋπάρχον θεολογικό σύστημα σκέψης και απόδειξης, ενδεδυμένο με τον φιλοσοφικό λόγο της αρχαιότητας, και πλαισιώνει τα αντικείμενα έρευνάς της για να διασαφήσει και συστηματοποιήσει τις αρχές της θείας αποκάλυψης. Με τον τρόπο αυτό ο λόγος τίθεται στην υπηρεσία της πίστης, και δημιουργείται ένας χώρος συνάντησης μεταξύ θρησκείας και φιλοσοφίας, αλλά και ένας χώρος ανταγωνισμού μεταξύ ανθρώπινου λόγου και θείας αποκάλυψης. Η διαπάλη μεταξύ λόγου και πίστης, θρησκείας και φιλοσοφίας που παρατηρείται στη θρησκευτική και φιλοσοφική σφαίρα, επεκτείνεται και στο πεδίο της πολιτικής. Αυτή την αλληλοδιείσδυση και διαλεκτική της μουσουλμανικής θεολογίας και σκέψης επιδιώκει να διαφωτίσει η παρούσα μελέτη.